Iskrzyczyn
49°47′47″N 18°44′29″E/49,796389 18,741389| wieś | |
 Panorama Iskrzyczyna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
373 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
641[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-426[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0051606 |
Położenie na mapie gminy Dębowiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
| 49°47′47″N 18°44′29″E/49,796389 18,741389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Iskrzyczyn (niem. Iskritschin lub Iskrzitschin) – wieś sołecka w gminie Dębowiec w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 465 ha, liczba ludności 628 (2009), co daje gęstość zaludnienia równą 135,05 os./km²[4]. Większość terenu wioski zajmują grunty orne (338 ha[5]).
Nazwa miejscowości pierwotnie brzmiała Iskrzyczyno. Gwarowo wymawiana jest jisksziczyn. Jest nazwą dzierżawczą od imienia Iskrzyca[6].
Geografia i przyroda[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość rozłożona jest na zboczach Górki Tarnawa (373 m n.p.m.) na Pogórzu Cieszyńskim. Od strony północnej sąsiaduje z Dębowcem i Simoradzem, od wschodniej z Wilamowicami oraz Międzyświeciem, na południu z Łączką a na zachodzie z Kostkowicami.
Na obszarze miejscowości znajduje się jeden pomnik przyrody – glediczja trójcierniowa (Gleditsia triacanthos) o obwodzie 215 cm i wysokości 23 m i szacunkowym wieku 200 lat[7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Iskrzyczyn to jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku Cieszyńskim. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza dla klasztoru premonstrantek w Rybniku, w którym to wymieniono około 30 miejscowości mających im płacić dziesięcinę. Pośród 14 miejscowości kasztelanii cieszyńskiej wymieniony jest również Iskrzyczyn jako Y(I)sc(h)richino[8][9]. Prawdopodobnie wieś ta istniała już jednak wcześniej. Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego (polskiego) księstwa opolsko-raciborskiego. W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego tegoż księstwa powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazł się również Iskrzyczyn. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
W 1453 miejscowość została zakupiona przez Franciszka z rodu Tschammerów od Jana Frydrychowskiego z Dębowca[10]. W 1766 właścicielami byli Radoccy.
Pierwszy budynek szkolny w Iskrzyczynie został oddany do użytku w 1898[11].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 59 budynkach w Iskrzyczynie na obszarze 456 hektarów mieszkało 416 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 91,2 os./km². z tego 246 (59,1%) mieszkańców było katolikami, 166 (39,9%) ewangelikami a 4 (1%) wyznawcami judaizmu, 412 (99%) było polskojęzycznymi[12]. Do 1910 roku obszar wzrósł do 464 hektarów, liczba budynków do 60 a mieszkańców do 430, z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 278 (64,7%) było katolikami, 152 (35,3%) ewangelikami[13].
Po I wojnie światowej miejscowość jako część Śląska Cieszyńskiego stała się przedmiotem polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 14 kompanii w Skoczowie[14]. Ostatecznie miejscowość znalazła się w 1920 w granicach II Rzeczypospolitej.
W 1934 w Iskrzyczynie zawiązano oddział OSP, który własnej remizy doczekał się w 1947[15].
Nowy budynek szkolny powstał w latach 1963–1964, z kolei pierwszy budynek szkolny zamieniono na przedszkole[11].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Katolicy z Iskrzyczyna przynależą do parafii św. Jakuba w Simoradzu, z kolei ewangelicy do parafii w Skoczowie.
Instytucje społeczne i sportowe[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości funkcjonują Ochotnicza Straż Pożarna, Koło Gospodyń Wiejskich a także Ludowy Klub Sportowy "Iskra".
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42581
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 365 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gmina Dębowiec: Plan Odnowy Miejscowości Iskrzyczyn. [w:] www.debowiec.bip.info.pl [on-line]. 2010-08-24. [dostęp 2011-12-12].
- ↑ Gmina Dębowiec: Program Ochrony Środowiska Gminy Dębowiec. [w:] www.debowiec.bip.info.pl [on-line]. 2005-03-10. s. 27. [dostęp 2011-01-13].
- ↑ Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 79. ISBN 82-00-00622-2.
- ↑ Wykaz pomników przyrody na terenie Śląska Cieszyńskiego. W: Henryk Mróz: Śląsk Cieszyński, Środowisko naturalne. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 1997, s. 66. ISBN 83-903589-9-9.
- ↑ Idzi Panic. Z badań nad osadami zanikłymi na Górnym Śląsku w średniowieczu. Uwagi w sprawie istnienia zaginionych wsi podcieszyńskich, Nageuuzi, Suenschizi, suburbium, Radouiza, Zasere, Clechemuje oraz Novosa. „Pamiętnik Cieszyński”, s. 29-37. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie. ISSN 0137-558x. [dostęp 2012-12-31].
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 294. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Wacław Gojniczek, Tschammerowie z Iskrzyczyna w drugiej połowie XV wieku i w XVI wieku, „Familia Silesiae”, 1, Cieszyn 1997, s. 6, ISBN 83-88204-01-7 (pol.).
- ↑ a b Krystyna Franek. Z historii szkoły.... „Dębowieści”. 6 (52), s. 1, 6, Listopad/Grudzień 2004. ISSN 1641-5477. [dostęp 2011-01-15]. [zarchiwizowane z adresu 2015-05-29].
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Jan Brzezina, Straż pożarna [online], Sołectwo Iskrzyczyn, maj 2009 [dostęp 2017-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-29].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- O Dębowcu i Olbrachcicach. Cieszyn: Interfeon, 2001. ISBN 83-87308-45-5.
- Przewodnik po Gminie Dębowiec. Cieszyn: 2009.
- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Iskrzyczyn – Gmina Dębowiec
- Iskrzyczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 305.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
_COA.svg)