Powroźnik
49°22′14″N 20°56′58″E/49,370556 20,949444
| wieś | |
 Cerkiew pw. św. Jakuba Młodszego Apostoła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1744[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-370[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0454853 |
Położenie na mapie gminy Muszyna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
| 49°22′14″N 20°56′58″E/49,370556 20,949444[1]
| |
Powroźnik (j. łemkowski Поворозник) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna.
Leży pomiędzy Krynicą-Zdrojem a Muszyną. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powroźnik powstał najprawdopodobniej w XIV w. Pierwsza wzmianka historyczna o tej miejscowości pochodzi z aktu darowizny wydanego przez króla Władysława Jagiełłę w 1391 r. Kolejna wzmianka pochodzi z 1565 r. i mówi o wsi ruskiej lokowanej na prawie wołoskim przez biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. W 1637 r. erygowano w Powroźniku parafię unicką.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Powroźnik”[4].
W 1940 r. około 100 Łemków wyemigrowało z Powroźnika na Ukrainę pod naciskiem Niemców. W ramach akcji „Wisła” w 1947 r. wysiedlono z Powroźnika kolejne 451 osób. Wyjątkiem były rodziny mieszane oraz osoby zasłużone takie jak np. łemkowscy kurierzy. Na teren Powroźnika napłynęły dwie grupy góralskie, tzw. biali górale z okolic Łącka i Kamienicy oraz czarni górale z okolic Piwnicznej i Rytra. W 1951 r. decyzją biskupa tarnowskiego zlikwidowano parafię greckokatolicką w Powroźniku i erygowano parafię rzymskokatolicką.
W miejscowości znajdują się stacja kolejowa, staw Czarna Młaka[5], kładka pieszo-rowerowa, sezonowa pijalnia wody Jakubianka, nowoczesna oczyszczalnia ścieków dla Krynicy-Zdroju, cerkiew wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz Sala Królestwa Świadków Jehowy[6].
Miejsce krzyżowania się szlaków turystycznych. Odwierty i rozlewnie wód mineralnych.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Ludność według spisów powszechnych w 2009 według PESEL[7][8][9][10].
|
|
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].
- Cerkiew, obecnie kościół parafialny pw. św. Jakuba.
Drewniana cerkiew z 1604 r. pod wezwaniem św. Jakuba Młodszego Ap. (obecnie kościół rzymskokatolicki w parafii św. Jakuba Mł. Apostoła w dekanacie Krynica-Zdrój). Przypuszcza się, że zakrystia jest jeszcze starsza i służyła jako pierwsza cerkiew już w XVI w. Wskazują na to bogate malowidła na ścianach i na sklepieniu pomieszczenia. Główna wieża kościoła jest późniejsza i pochodzi z 1780 r. Oryginalnie cerkiew zbudowana była na innym miejscu. Została przeniesiona w 1813 r. ze względu na zagrożenie powodziowe.
Ikonostas znajdujący się dziś w cerkwi w Powroźniku pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku. Najstarsze ikony w cerkwi pochodzą z początku XVI wieku (ikona Aarona). Ponieważ cerkiew służy dziś wiernym obrządku rzymskokatolickiego, ikonostas jest nienaturalnie przesunięty na tylną ścianę prezbiterium.
Cerkiew, włącznie z cenną zakrystią, jest dostępna dla zwiedzających bezpośrednio po niedzielnych nabożeństwach.
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Żegiestów-Zdrój – Pusta Wielka (1061 m) – Runek (1082 m) – Przełęcz Krzyżowa – Krynica-Zdrój – Góra Parkowa (741 m) – Powroźnik – Leluchów
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109529
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 972 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Powroźnik. Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-14].
- ↑ a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
- ↑ Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
- ↑ Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- ks. Bogusław Zawiślak. Przewodnik po cerkwi św. Jakuba Mł. Ap. w Powroźniku. Powroźnik 2007. ISBN 978-83-923771-3-9
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Powroźnik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 895.
- Siedziba gminy: Muszyna
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie | |
| Części wsi | |
| Osada wsi | |
| Przysiółki wsi |
