Kamesznica
49°34′22″N 19°03′21″E/49,572778 19,055833| wieś | |
 Widok Kamesznicy z Koczego Zamku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
480–560 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
2862[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-383[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0062053 |
Położenie na mapie gminy Milówka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
| 49°34′22″N 19°03′21″E/49,572778 19,055833[1]
| |
| Strona internetowa | |
Kamesznica – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Milówka.
Powierzchnia sołectwa wynosi 3930 ha, a liczba ludności 2793, co daje gęstość zaludnienia równą 71 os./km²[4].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kamesznica. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Kamesznica leży w Beskidzie Śląskim, w dolinie Bystrej (Kameszniczanki) jej dopływu, potoku Janoszka, u południowych i wschodnich podnóży masywu Baraniej Góry. Zabudowania rozłożone są w większości na wysokości od 480 do 560 m n.p.m.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Kamesznica: Bajtkówka, Berkówka, Berkówki, Beskid, Bobki, Bugaj, Butórówka, Bżniakówka, Czerwieńskie, Czulakówka, Czumówki, Duraje, Gołuchówka, Groń, Kliszówka, Krzakówka, Łazy, Na Cerli, Pod Grapami, Rakowianka, Tabaczyska, Walaśne, Walkarzówka, Węźlówka, Wojtasówka, W Pośrednim Groniu, Zagroń, Za Jakusówką, Zawady[5][6].
Do 1954 do Kamesznicy należały także przysiółki Beskid (Pietraszyna), Kosarzyska i Rupienka, które jesienią 1954 włączono do Koniakowa, a zarazem Śląska Cieszyńskiego[7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historycznie miejscowość jest częścią Księstwa oświęcimskiego[8]. W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim tereny te znajdowały się w granicach Korony Królestwa Polskiego w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w granicach której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772 roku[8]. Wymieniona jest w dwóch dokumentach służących administracji do ściągania podatków: oblaty taryfy łanowej z 1673 oraz taryfy podatkowej Rzeczypospolitej z 1772 roku[8].
Wieś powstała na początku XVII w. Założona została na miejscu wcześniejszego osiedla pasterskiego przez ówczesną właścicielkę Żywiecczyzny, królową Konstancję. W 1672 r. Kamesznica liczyła 26 gospodarstw i 210 mieszkańców. W 1720 r. po bezpotomnej śmierci wojewody wałaskiego Tomasza Jaska jego grunty w Kamesznicy przejął dwór żywiecki. Na polecenie ówczesnego „pana na Żywcu”, Franciszka Wielopolskiego, na ziemiach tych założono folwark, a zabudowania folwarczne wzniesiono u zbiegu Kamesznickiego Potoku i Bystrej[9].
Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. Gdy w końcu XVIII w. zaczęła się rozpadać fortuna Wielopolskich, Kamesznica przeszła w 1800 r. w ręce Marcina Badeniego, działacza politycznego i społecznego w Królestwie Polskim, posła na Sejm Czteroletni, a następnie w 1831 r. stała się własnością hrabiów Marcelego i Teresy[10] Potockich herbu Pilawa z Buczacza. Na miejscu dawnych budowli folwarcznych wznieśli oni w 1833 r. swą letnią rezydencję, otoczoną pięknym parkiem krajobrazowym o powierzchni ok. 7,5 ha. W 1846 r. Kamesznicę wraz z dworkiem i parkiem nabył od Teresy Potockiej Karol Ludwik Habsburg. Dworek stał się siedzibą arcyksiążęcego Zarządu Lasowego. W tym czasie we wsi w wielu prymitywnych szybach kopano rudę żelaza, dowożoną do huty w Węgierskiej Górce[9].
W wiekach XVII i XVIII Kamesznica była jedną z ostoi beskidzkiego zbójnictwa. Wywodziło się z niej wielu zbójników, a wśród nich jeden z najsłynniejszych beskidzkich „harnasiów” – Jerzy Fiedor, zwany Proćpakiem.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 529 budynkach w Kamesznicy na obszarze 4474 hektarów mieszkało 3371 osób (gęstość zaludnienia 75,3 os./km²), z czego 3304 (98%) było katolikami, 56 (1,7%) wyznawcami judaizmu a 30 (1%) innych religii, 3315 (98,3%) polsko-, 47 (1,4%) niemieckojęzycznymi a 9 posługiwało się innym językiem[11].
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Tragicznie zapisała się w dziejach Kamesznicy II wojna światowa. Niemcy w czasie okupacji przeprowadzili regionalną „Saybusch Aktion”, która była częścią wielkiej akcji germanizacyjnej Heim ins Reich mającej na celu wysiedlenia Polaków oraz zasiedlanie na ich miejsce Niemców tzw. volksdeutschów z obszarów ZSRR, Rumunii i krajów bałtyckich na tereny Niemiec, Generalnego Gubernatorstwa oraz obszary włączone w granice III Rzeszy[12]. 11 października 1940 r. wysiedlili w jej ramach ze wsi 1269 osób (ok. 145 rodzin – ponad połowa mieszkańców wsi[13]) – najwięcej na całej Żywiecczyźnie. Jednocześnie pobliskie lasy były terenem działania partyzantki. Jedną z większych potyczek z Niemcami stoczyli partyzanci w samej wsi, w pobliżu kościoła. 3 września 1943 r. hitlerowcy, w odwecie za współpracę mieszkańców wsi z ruchem oporu, powiesili tu 10 osób[14]. Ich śmierć upamiętnia pomnik w pobliżu poczty.
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Kamesznica zasłynęła dzięki miejscowemu proboszczowi ks. prałatowi Władysławowi Zązlowi, kapelanowi Związku Podhalan, krzewicielowi idei wesel bezalkoholowych i inicjatorowi spotkań „Wesele Wesel” dla małżeństw, które takie wesela miały.
26 października 2022 w Kamesznicy została odsłonięta tablica, będącą „kamieniem węgielnym” cmentarza, który uczci żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych zamordowanych przez reżim komunistyczny w ramach operacji „Lawina”[15].
Zabytki i inne obiekty godne uwagi[edytuj | edytuj kod]
- Zespół zabudowań dworskich[9] rodu Potockich, po prawej stronie drogi wiodącej do Złatnej, obejmujący:
- klasycystyczny dwór z 1833 r.; parterowy, zbudowany na rzucie prostokąta, murowany i kryty gontem; od frontu wydatny ryzalit wejściowy z owalnymi oknami, od strony przeciwnej – pięcioosiowa fasada z niewielkim tarasem, opadającym wysokimi schodami do ogrodu; we wnętrzach, zajmowanych obecnie przez Administrację Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Węgierska Górka), zachował się z dawniejszych czasów jedynie marmurowy, neogotycki kominek;
- budynek zwany „Kancelarią”, z czworoboczną, drewnianą wieżą zegarową nakrytą baniastym, gontowym hełmem;
- dawną suszarnię szyszek (obecnie dom mieszkalny);
- kamienny krzyż, z datą na cokole 1833 i herbem Potockich – Pilawa;
- kaplicę Matki Bożej Szkaplerznej.
- Park dworski w stylu angielskim, z niewielkim stawem, o bogatym drzewostanie, na który składają się lipy, modrzewie, jawory, jesiony, 250-letnie sosny wejmutki, 150-letnia tuja i in. W drzewostanie parkowym znajduje się 60 drzew o wymiarach pomnikowych, w tym 8 sosen wejmutek, 27 modrzewi europejskich, 11 jaworów, 5 lip drobnolistnych, 6 świerków pospolitych, 2 jesiony wyniosłe i 1 buk zwyczajny. Spośród tych drzew na uwagę zasługuje największy okaz modrzewia europejskiego w tej części Beskidów, o obwodzie w pierśnicy 345 cm. Potężna sosna wejmutka o kandelabrowym pokroju korony i obwodzie 510 cm, rosnąca niegdyś w parku, została powalona wichurą w 1997 r. Inna wejmutka rosnąca przy wjeździe do parku, o obwodzie 425 cm, uschła w tym samym czasie.
- Kaplica pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Świata.
- Kościół Imienia Najświętszej Marii Panny.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
- W miejscowości zaczynają się dwa szlaki turystyczne prowadzące na Baranią Górę.
z Kamesznicy Górnej (szlakiem żółtym na Karolówkę, później zielony)
z Kamesznicy Złatnej przez Fajkówkę
- Przez miejscowość przebiegają dwa szlaki rowerowe (zielony i niebieski).
- Zimą działa orczykowy wyciąg narciarski.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Dwór Potockich -
Kościół Imienia NMP -
Budynek tzw. „kancelarii” z drewnianą dzwonnicą -
Kaplica Matki Bożej Szkaplerznej -
Kaplica Matki Boskiej Królowej Świata -
Remiza OSP -
Domy przy ulicy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 48891
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 414 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ UG Milówka: Statut Sołectwa Kamesznica. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Uchwała Nr 16/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu cieszyńskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54).
- ↑ a b c Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ a b c Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2019, s. 403–404. ISBN 978-83-8122-015-6.
- ↑ Córki Józefa Oborskiego.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ Praca zbiorowa „Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski”, Demart 2008, s. 162, ISBN 978-83-7427-391-6.
- ↑ Sołectwo Kamesznica na stronie Gminy Milówka [1].
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej. Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach. Postanowienie z dn. 15 listopada 2004 r. o umorzeniu śledztwa (Sygn. akt S 4/02/Zn).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej, W Kamesznicy powstaje cmentarz wojenny żołnierzy NSZ [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2022-11-23] (pol.).
- Siedziba gminy: Milówka
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
