Podoliniec
49°15′26″N 20°31′51″E/49,257222 20,530833.jpg) Rynek | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Burmistrz |
Michal Marhefka | ||
| Powierzchnia |
33,76[1] km² | ||
| Wysokość |
565[2] m n.p.m. | ||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Nr kierunkowy |
+421 52[2] | ||
| Kod pocztowy |
065 03[2] | ||
| Tablice rejestracyjne |
SL | ||
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
| 49°15′26″N 20°31′51″E/49,257222 20,530833
| |||
| Strona internetowa | |||
Podoliniec (słow. Podolínec, węg. Podolin, niem. Pudlein) – miasto we wschodniej Słowacji, na Spiszu, w kraju preszowskim, w powiecie Lubowla. Znajduje się nad lewym brzegiem Popradu, u podnóży Magury Spiskiej.
Dzieje[edytuj | edytuj kod]
Podoliniec pierwotnie należał do Polski i znajdował się w granicach ziemi sądeckiej, później (na kilkadziesiąt lat, do roku 1412) włączony został do Węgier. Pierwsza pisemna wzmianka o Podolińcu pochodzi z roku 1235, zawiera ją skarga biskupa krakowskiego na duchownych węgierskich, którzy bezprawnie zaczęli pobierać dziesięcinę z miejscowego kościoła, który wraz z okolicą znajdował się wówczas jeszcze w granicach diecezji krakowskiej. W 1244 książę krakowsko-sandomierski Bolesław Wstydliwy udzielił prawo lokacji Podolińca krakowskiemu rycerzowi Henrykowi. W 1292 miejscowość otrzymała prawa miejskie. Podoliniec uzyskał prawo składu w 1292 roku[5].
…Ormiański biskup jerozolimski Bazyli w roku 1298 wszystkim tym, coby się przyczynili do budowy kościoła N. P. Maryi w Podolińcu nadał odpusty. Nadanie to zatwierdził Jan Muskata, biskup krakowski (Fejer, t. VI cz. 2, str. 172). Bela IV wraz ze swoją córką Kunegundą i jej mężem Bolesławem Wstydliwym wystawili tu zamek. Według podania Kunegunda miała krokami wyznaczać obszar, jaki zająć ma miasto i w miejscach, którędy szła wyschła pod stopami trawa. Rowy i resztki murów miejskich i zamku Kunegundy świadczą jeszcze dziś o starożytności miasta. Dziś jeszcze wskazują okno skierowane ku Lubowni, przy którem siadywała Kinga, zajęta robotą podczas pierwszego napadu tatarskiego[6].
Później, w połowie XIV wieku miejscowość dostała się we władanie Węgier. W 1412 roku Zygmunt Luksemburski nadał jej prawa wolnego miasta królewskiego. W tym samym roku Podoliniec wraz sąsiednimi miastami Lubowlą i Gniazdami oraz 13 innymi miastami spiskimi wszedł w skład tzw. zastawu spiskiego przekazanego Polsce. Do 1769 r. znajdował się w granicach Polski, później został zajęty przez Austriaków i włączony do Węgier.
Znajdowało się tu słynne kolegium pijarskie przy klasztorze pijarów ufundowanym przez starostę spiskiego i wojewodę krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Jednym z najbardziej znanych wychowanków był Stanisław Konarski, który w 1715 wstąpił do zakonu pijarów i rozpoczął nowicjat w Podolińcu, gdzie zajmował się naukami humanistycznymi, był nauczycielem składni i poezji.
Rozwój gospodarczy w XIX wieku w małym stopniu dotarł do Podolińca. W 1893 r. poprowadzono przez miasto linię kolejową z Popradu do Pławca, powstało też kilka, ale niewielkich zakładów przemysłowych. Po upadku Austro-Węgier, w 1918 r. miasto z okolicą zostały zajęte przez wojsko polskie, powstały tu nawet przejściowo placówki władzy polskiej. Później, ze względu na zapowiadany plebiscyt, strona polska wycofała się z tego terenu. Ostatecznie do plebiscytu nie doszło i w 1920 r. Podoliniec znalazł się oficjalnie w granicach Czechosłowacji.
W XIX w. Podoliniec był zamieszkany przez wielokulturową społeczność – wśród mieszczaństwa liczni byli zwłaszcza Niemcy, co związane było z falą osadnictwa niemieckiego w końcu XVIII w. W 1921 stanowili oni ponad połowę mieszkańców, a aż do końca II wojny światowej ich liczba oscylowała od 26% do 31% ogólnej ilości mieszkańców miasta[7]. Urzędnicy oraz arystokracja, jak wszędzie na Spiszu, przeważnie byli Węgrami. Po II wojnie światowej Niemców spiskich wysiedlono, natomiast nieliczni Węgrzy wyjechali do kraju.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Na koniec 2015 miasto liczyło 3178 mieszkańców w tym 1588 kobiet i 1590 mężczyzn. 94,7% mieszkańców stanowili Słowacy, potem 4% Romowie i dalej Czesi, Polacy, Ukraińcy[8].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z końca XIII wieku[9];
- Renesansowa dzwonnica z 1659 z dzwonem z 1392[9];
- Dawny klasztor pijarów z połowy XVII wieku[9];
- Kościół klasztorny pw. św. Stanisława Biskupa;
- Kaplica św. Anny na cmentarzu;
- Fragmenty murów obronnych z XIII wieku rozbudowane w XVI wieku[9];
- Ratusz.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny -
Dzwonnica -
Kościół i klasztor pijarów -
Fragment murów obronnych -
Urząd miasta -
Dawna zabudowa
.jpg)
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 33,76S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 135.
- ↑ Podoliniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 461.
- ↑ Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005, s. 68.
- ↑ Strona internetowa miasta – Demografia. [dostęp 2017-07-11].
- ↑ a b c d Wiesława Rusin, Barbara Zygmańska, Paweł Klimek, Słowacja, Bielsko-Biała: Pascal, 2008, s. 394, ISBN 978-83-7513-207-6, OCLC 297848862.
- ↑ Partnerské mestá. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Skłodowski: Podoliniec - "spiski Oksford" [w:] „ Pamiętnik Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego” t. 25, 2017, s. 133-164 [1]
- Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005, ISBN 80-89079-16-4
- K dejinám Podolinca a novovekeho Spisa, Stará Ľubovňa 2005, ISBN 80-969234-3-9
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Podoliniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 461.
| Miasta |
|
|---|---|
| Wsie |
|
